 |
| zdjęcie ze strony tnn.pl |
Mamy wiek XII, na wschodzie Europy formuje się Księstwo Halicko-Wołyńskie. Pierwszą jego stolicą jest, położony o sto kilometrów na południowy wschód od Lwowa, Halicz, a od roku 1239 stolicą księstwa, zostaje położony 70 km na wschód od Lublina, Chełm. Właśnie w tym okresie, w kronice halicko-wołyńskiej, po raz pierwszy zostaje zapisana nazwa wsi Biała (późniejszy Janów Lubelski). Wiemy, że wieś Biała znajdowała się w tym okresie na szlaku handlowym z Rusi do Zawichostu i Sandomierza. Osada od co najmniej 1325 roku posiadała własną parafię.
W obozie wojskowym pod Bełzem, w 1377 roku, podczas odwetowej wyprawy Węgrów i Polaków na Litwinów, Król Ludwig Węgierski nadał, za zasługi, braciom Dymitrowi i Iwanowi z Klecia, ziemie Gorajską wraz z zamkiem i wsiami Stróża, Wyżnica, Kraśnik i Rzeczyce. Jest to o tyle istotny fakt, iż w skład ziemi Gorajskiej wchodziła też wieś Biała. Tym samym, stała się ona własnością prywatną Dymitrija. Od roku 1540 wieś, po licznych sukcesjach, przeszła w ręce rodziny Górków. W XVI wieku wieś miała według zapisków 38 łanów ziemi, czyli około 650 ha. Był w niej młyn, ruda i dwa stawy hodowlane. W zapisach jest też wymieniona karczma z browarem. Ostatni przedstawiciel rodu Górków umiera bezpotomnie w 1592 roku. Ponieważ Górkowie pochodzili z okolic Poznania, to po Górkach właścicielem, na 4 lata, zostaje wojewoda poznański Paweł Trojanowski. Później Obszar, na którym znajdowała się interesująca nas wieś, od wojewody poznańskiego wykupuje Jan Zamoyski.
 |
| herb Zamoyskich |
Za życia synowej Jana Zamoyskiego, Katarzyny Zamoyskiej, 44 lata po wykupieniu ziem od wojewody, na terenie wsi Biała powstaje miasto na prawie magdeburskim. Przywilej miejski nadaje król Władysław IV. Miasto uzyskuje zezwolenie na poniedziałkowe targi i organizowanie ośmiu jarmarków rocznie. Wnuk Jana Zamoyskiego, również Jan, jest jeszcze za młody, by zarządzać ordynacją Zamoyską
. 13 lat później, gdy dorasta, postanawia, za przyzwoleniem króla Jana Kazimierza (sami Jani :O), zmienić nazwę miasta z Biała, na Janów. Połowa XVII wieku to burzliwy okres dla obszaru dzisiejszego Janowa Lubelskiego. Najpierw, w 1648 roku miasto spustoszyli kozacy Chmielnickiego, później w 1652 roku miasto zostało zdziesiątkowanie przez zarazę. Po tym wydarzeniu Jan Zamoyski, aby podnieść miasto z ruiny, zezwolił Żydom na osiedlanie się na terenie ordynacji. Zanim Janów zdążył się odbudować, w 1657 roku, miasto zostało najechane przez Szwedów. Druga połowa XVII wieku jest już spokojniejsza i miasto rozwija się dynamiczne, między innymi dzięki przedsiębiorczym Żydom. Zamoyscy osiedlają w Janowie również, wziętych do niewoli w czasie wojen z Rusią, Tatarów. Sprowadzają także Dominikanów, którzy obejmują ufundowany przez ordynację kościół i klasztor. Dzięki tym działaniom, miasto rośnie w siłę. Czwarty z kolei ordynat, Marcin Zamoyski, wyznaczył granice miejskie, ustalił wysokość należnych podatków, a także zezwolił mieszkańcom na produkcję własnej gorzałki, piwa i miodu pitnego. Do połowy XVIII wieku miasto rozwijało się bez większych przeszkód. W 1740 przychodzi pierwszy duży pożar, kolejne mają miejsce w 1753 i 1754.
W czasie pierwszego rozbioru Polski, miasto trafia pod panowanie austriackie, by po czterech latach, w ramach porozumienia, znaleźć się znów w granicach Rzeczpospolitej. Niestety w 1795 roku tereny ordynacji ponownie zostają włączone do Austrii, a mieszkańcy przeżywają trudny okres represji. Na początku XIX wieku w mieście wybucha największy w dotychczasowej historii pożar, który niszczy 71 budynków. Aby na nowo pobudzić miasto, władze ordynacji sprowadziły do niego kilkudziesięciu sukienników, dla których wybudowały sukienniczą osadę i dwie fabryki.
W roku 1817 na mocy porozumienia Zamoyskich z Konstantym Pawłowiczem Romanowem, władze administracyjne i sądowe zostały przeniesione z Zamościa do Janowa. Ten zabieg sprawił, że Janów stał się nowym centrum administracyjnym ordynacji Zamoyskiej. W połowie XIX wieku w mieście wybrukowano główne ulice i rynek, a także uregulowano bieg rzeki Białki. Do powstania styczniowego w mieście działały liczne puby i zajazdy oraz dwie fabryki sukiennicze i szkoła. Kolejny pożar wybuchł w mieście w 1880 roku trawiąc około stu budynków. Na początku wieku XX w Janowie powstała straż pożarna.
Początek ubiegłego wieku, a konkretnie rok 1907, to najbardziej interesująca nas data. W tym roku, 44 mieszkańców Janowa Lubelskiego powołało do życia spółkę Janowski Browar Udziałowy. Wśród założycieli byli m.in.: Aleksander Kociołowicz, Rogoscy, Kamińscy, Kędra, Stodulski, Moszczyński, Krysteli, Kuliński, Pyć i Siwkiewicze. Udało im się zebrać kapitał w złocie, o wartości 12 500 rubli. W 1909 roku kapitał został podwyższony do 32 000 rubli. Żeby zobrazować tą kwotę podam dla przykładu, ze kwalifikowany pracownik browaru zarabiał około 17 rubli miesięcznie.
Zakład został zbudowany tuż przy źródle wód mineralnych, co stanowiło podstawę jego funkcjonowania. Piwo zaczęto warzyć w 1909 roku i do II wojny światowej browar pracował nieprzerwanie. Niestety po jej wybuchu uległ dewastacji i spaleniu. Niemieccy okupanci przeznaczyli pomieszczenia browaru, na zakład przetwórstwa warzyw i owoców. Dwaj udziałowcy, Hipolit Kędra i Aleksander Mucha postanowili odbudować browar, wykładając znaczne środki na ten cel. W zamian za to, otrzymali zakład w dzierżawę na 20 lat. Browar wznowił produkcję już w 1942 roku. W zakładzie rozlewano również wody gazowane. Po wojnie, 2 maja 1953 roku, zakład został przymusowo włączony pod zarząd Lubelskich Zakładów Przemysłu Terenowego dla Janowskich Zakładów Spożywczych. 9 lat później, na mocy orzeczenia Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości, browar został ostatecznie upaństwowiony. Kolejną ważną datą w historii janowskiego zakładu był rok 1975. Wtedy to, został przejęty, przez Zakłady Piwowarskie w Łańcucie (późniejsze Zakłady Piwowarskie Leżajsk). Na części placu browarnego zbudowano Janowskie Przedsiębiorstwo Przemysłu Terenowego, a później były tu placówki Fabryki Maszyn i Huty Stalowa Wola.
Mijały lata, przyszedł okres transformacji i czas rozliczeń z poprzednim systemem. Browar po wieloletnich zawiłościach prawnych i administracyjnych, trafił 10 września 1997 roku, z powrotem w ręce spółki Janowski Browar Udziałowy. Kilka miesięcy przed przekazaniem prawowitym właścicielom, zakład wykorzystywał jedynie 10% swoich możliwości. Z powodu braków w wyposażeniu, w browarze na kilka miesięcy zatrzymano produkcję. W tym czasie Zygmunt Niedziałek wraz z drugim udziałowcem, zorganizowali nową spółkę pod nazwą "Browar Janów Lubelski". Wydzierżawili oni zakład od JBU. W ciągu roku zamontowano nową instalację i osiągnięto wydajność około 15 000 hl rocznie. Do 2003 roku janowskie piwo było dystrybuowane jedynie w beczkach, później butelkowano je poza browarem. Od 2008 roku zakład posiadał własną linię rozlewniczą, która pochodziła z zamkniętego rok wcześniej browaru Regina. W następnym roku browar Janów Lubelski zakończył produkcję piwa.
Źródła:
http://www.szpitaljanowlubelski.pl/index.php/historiaszpitala/73-historia-janowa-lubelskiego
http://pl.wikipedia.org/wiki/Biała_Pierwsza_(województwo_lubelskie)
http://pl.wikipedia.org/wiki/Górkowie
http://turystyka.wp.pl/title,Janow-Lubelski,wid,15577455,wiadomosc.html?ticaid=113484
http://www.browar.biz/forum/showthread.php?t=91799
http://pl.wikipedia.org/wiki/Browar_Janów_Lubelski
http://teatrnn.pl/leksykon/node/1989/janów_lubelski_–_historia_miasta
http://www.sztetl.org.pl/pl/article/janow-lubelski/3,historia-miejscowosci/
http://pl.wikipedia.org/wiki/Goraj_(województwo_lubelskie)
http://gulikbeer.com.ua/janow-lubelski/janowski-browar.html
http://edu.gazeta.pl/edu/h/Browar+Janów+Lubelski
http://www.roztocze.com/content/view/59/0/
http://www.janowlubelski.bip.lublin.pl/upload/pliki/LPR_aktualny__pazdziernik_2010.doc
http://www.birofilia.cba.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=8&Itemid=20
Komentarze
Prześlij komentarz