Browary dworskie/folwarczne wg. rej. zabytków - małopolskie cz.1

Piekary

Historia osadnictwa na terenie Piekar sięga najdawniejszych czasów. W pobliskich jaskiniach znaleziono ślady bytowania człowieka z okresu paleolitu. Pierwsze wzmianki o Piekarach jako części pobliskiego Tyńca pochodzą z XI-XII wieku, natomiast na dokumencie lokującym wioskę na prawie niemieckim widnieje rok 1456. Ponad trzy wieki później, po pierwszym rozbiorze Polski, Piekary zostały oddzielone od Tyńca granicą. Tyniec stał się miasteczkiem austriackim, a Piekary pozostały w Rzeczpospolitej.

Dziesięć lat później wioska została wcielona do zaboru austriackiego. W tym czasie w pobliskim Piekarom Rychwałdzie mieszkał Stanisław Żeleński, żyd, który na początku XIX wieku wyrzekł się mozaizmu i przyjął katolicyzm. Żeleński był właścicielem Rychwałdu, posiadał także dobra w Piekarach. Po roku 1800 uzyskał w Wiedniu tytuł szlachecki. Być może to on wybudował w Piekarach dwór wraz browarem, gorzelnią i kilkoma innymi budynkami. Po jego śmierci właścicielką włości została jego córka Antonina, która w 1835 roku urodziła syna Alfreda. Gdy Alfred ma 2 lata jego matka umiera. Do momentu uzyskania przez niego pełnoletniości piekarskim dworem zarządza jego wuj. W roku 1857 Alfred postanowił wyburzyć dawny dwór i na jego miejscu postawić neogotycką willę w stylu włoskim, która stoi tam do dziś. Oprócz willi, której budowa trwała 8 lat, Alfred zmodernizował browar i gorzelnię. Stał się także właścicielem Piekar, zasiadał przez jedną kadencję w sejmie galicyjskim, a przez 18 lat pełnił funkcję prezesa krakowskiej Rady Powiatowej. Jego majątek, dzięki sprawnemu zarządzaniu szybko rósł a Piekary i Rychwałd rozkwitały. Pod koniec życia przekazał majątek synowi Witoldowi. Z początku nic nie zapowiadało katastrofy. Witold kształcił się, udzielał społecznie i politycznie, jednak jego synowie przepuszczali rodzinny majątek. Czas mijał, a sytuacja miała się coraz gorzej. W końcu w 1934 roku Milescy musieli sprzedać całe Piekary wraz z posiadłością. Kupcami była rodzina Braunów. Nie wiadomo czy browar wtedy jeszcze funkcjonował. Pięć lat później przyszła wojna, a willa stała się siedzibą okupantów niemieckich. Po wojnie do 1953 roku budynek należał do Technikum Zielarskiego, a później do szpitala psychiatrycznego im, J. Babińskiego. Obecnie stanowi własność prywatną. Zespół dworski wraz z browarem został wpisany do rejestru zabytków 29 listopada 1981 roku.

Numer rejestru: A-484 z 29.11.1981 roku,

Żródła:

• http://nowa.gazeta.liszki.pl/index.php/wydanie-2011/grudzien-2011/64-miliescy
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Pałac_w_Piekarach
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Piekary_(powiat_krakowski)

Prądnik Korzkiewski 

Dolina Prądnika od najdawniejszych czasów przyciągała osadników. Znajdujące się tu występy i tarasy skalne sprawiały, że było to idealne miejsce do budowy zamków i dworów obronnych. Pierwsze z nich powstały we wczesnym średniowieczu, nas jednak najbardziej interesuje zamek w Korzkwi. Pierwotny projekt powstał w XIV wieku na zlecenie Jana z Syrokomli. Jan posiadał już wcześniej liczne dobra w okolicach Krakowa. Był także, mianowanym przez samego Kazimierza Wielkiego, sędzią na całą Małopolskę. Jego następca, Zaklikla Korzkiewski zasłynął jako bezczelny zawadiaka. Zachowały się dokumenty na prowadzone przeciw niemu procesy o zniesławienie, zatargi z okoliczną ludnością i poniesione przez niego grzywny. W XVI wieku następuje przebudowa zamku w Korzkwi na modłę renesansową. Od momentu budowy pierwszego zamku wzdłuż rzeki Prądnik powstają liczne osady, złożone na ogół z kilku gospodarstw. Wtedy też zbudowano pierwsze domostwa oraz młyn na terenie dzisiejszego Prądnika Korzkiewskiego. W tym też miejscu nieopodal skały Wieża wypływało jedno z najwydajniejszych źródeł krasowych. Można podejrzewać, że jego potencjał wykorzystywano także do warzenia piwa. Czas płynął, a wsie w Dolinie Prądnika rozwijały się. W 1587 roku na polach korzkiewskich miała miejsce bitwa w której wojska hetmana Jana Zamoyskiego pokonały oddziały pretendenta do tronu polskiego, arcyksięcia Maksymiliana. Pierwsze wzmianki o Prądniku Korzkiewskim jako osobnym przysiółku pochodzą z 1783 roku. Właścicielem dóbr korzkiewskich jest wówczas starosta krakowski Eliasz Wodzicki. Najstarsze elementy zespołu folwarcznego, który najbardziej nas interesuje pochodzą z przełomu XVIII i XIX wieku (spichrz). Natomiast zabudowania dawnego browaru datuje się na początek XIX wieku. Od 1892 roku do II Wojny Światowej Prądnik Korzkiewski należał do rodziny Czartoryskich. Zespół jako całość został wpisany do rejestru zabytków 30.10.2007 roku.

Numer rejestru: A-119/M z 30.10.2007 roku,

Żródła:

• http://bip.malopolska.pl/gwielkawies/Article/id,36134.html
• http://korzkiew.pl/pl/archiwalia/opracowania_naukowe/zarys_dziejow_pradnika/
• http://www.stowarzyszeniekorzkiew.pl/korzkiew.html
• http://towpradnik.republika.pl/geografia/miejsc-info.html