Browary dworskie/folwarczne wg. rejestru zabytków - podkarpackie
Łazy – Moszczany
Teren gminy Radymno, w której granicach leżą Moszczany należał w X wieku do Wiślan, a później do Państwa Piastów. W wieku XI, XII i XIII tereny były podległe Państwu Halicko-Wołyńskiemu (podobnie jak Janów Lubelski). Pierwotna osada, założona przez słowiańskie plemię Radymiczan, istniała już we wczesnym średniowieczu jednak później, gdy osadnicy przenieśli się na inne tereny, gród upadł. W 1338 roku będący w opałach władca Rusi Halickiej zawarł z królem Kazimierzem Wielkim układ uznający polskiego władcę za dziedzica Rusi.
Już 2 lata później Bolesław Jerzy II został otruty, a Kazimierz Wielki podzielił się księstwem Halicko-Wołyńskim z Węgrami. Faktyczne przejęcie ziem nastąpiło jednak w 1349 roku. Osada Radymno zostaje odbudowana w roku 1366, a w 1431 roku otrzymała od Władysława Jagiełły prawa miejskie. W tym też okresie powstała osada Łazy wraz z przysiółkiem Moszczany. Początkowo wieś była własnością królewską, a w 1587 roku przeszła w ręce rodziny Tarnowskich. Radymno od końca XV wieku było wielokrotnie niszczone przez najazdy Tatarskie. Taki stan rzeczy utrzymał się z przerwami do początków XVIII wieku. Miasteczko co kilkanaście lat odradzało się, a w 1629 roku zostało nawet obwarowane. W tym czasie Moszczany przechodziły z rąk do rąk. Ich właścicielami były rodziny Odrowązów, Kostków, Ostrowskich, a po 1656 roku wsią podzielili się Lubomirscy i Zamojscy. W pierwszej połowie lat 60-tych XVIII wieku, w Moszczanach, na zlecenie Augusta Czartoryskiego został wybudowany browar, projektu Józefa Degena. Zakład spełniał swoją pierwotną funkcję do 1820 roku. Przynoszące duże zyski przedsiębiorstwo zostało wówczas oddane, decyzją księżnej Marii Wirtemberskiej (z Czartoryskich), zakonowi Sióstr Miłosierdzia i przekształcone na szpital dla chorych i zakład dla sierot. Podczas I i II Wojny Światowej budynek pełnił funkcję szpitala wojskowego, a po 1945 roku powrócił w ręce Sióstr. 5 lat później szpital przeszedł nacjonalizację i do 1993 roku funkcjonował jako Państwowy Dom Pomocy Społecznej. Obecnie budynek jest własnością zakonu Sióstr Miłosierdzia i funkcjonuje jako Dom Pomocy Społecznej.
Numer rejestru: A-86/43 z 19.03.1986 i z 12.05.1986 roku
Już 2 lata później Bolesław Jerzy II został otruty, a Kazimierz Wielki podzielił się księstwem Halicko-Wołyńskim z Węgrami. Faktyczne przejęcie ziem nastąpiło jednak w 1349 roku. Osada Radymno zostaje odbudowana w roku 1366, a w 1431 roku otrzymała od Władysława Jagiełły prawa miejskie. W tym też okresie powstała osada Łazy wraz z przysiółkiem Moszczany. Początkowo wieś była własnością królewską, a w 1587 roku przeszła w ręce rodziny Tarnowskich. Radymno od końca XV wieku było wielokrotnie niszczone przez najazdy Tatarskie. Taki stan rzeczy utrzymał się z przerwami do początków XVIII wieku. Miasteczko co kilkanaście lat odradzało się, a w 1629 roku zostało nawet obwarowane. W tym czasie Moszczany przechodziły z rąk do rąk. Ich właścicielami były rodziny Odrowązów, Kostków, Ostrowskich, a po 1656 roku wsią podzielili się Lubomirscy i Zamojscy. W pierwszej połowie lat 60-tych XVIII wieku, w Moszczanach, na zlecenie Augusta Czartoryskiego został wybudowany browar, projektu Józefa Degena. Zakład spełniał swoją pierwotną funkcję do 1820 roku. Przynoszące duże zyski przedsiębiorstwo zostało wówczas oddane, decyzją księżnej Marii Wirtemberskiej (z Czartoryskich), zakonowi Sióstr Miłosierdzia i przekształcone na szpital dla chorych i zakład dla sierot. Podczas I i II Wojny Światowej budynek pełnił funkcję szpitala wojskowego, a po 1945 roku powrócił w ręce Sióstr. 5 lat później szpital przeszedł nacjonalizację i do 1993 roku funkcjonował jako Państwowy Dom Pomocy Społecznej. Obecnie budynek jest własnością zakonu Sióstr Miłosierdzia i funkcjonuje jako Dom Pomocy Społecznej.
Numer rejestru: A-86/43 z 19.03.1986 i z 12.05.1986 roku
Źródła:
- http://www.apolog.098.pl/moszczany-krotka-historia/
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Moszczany
- http://www.sztetl.org.pl/pl/article/radymno/3,historia-miejscowosci/
Dzikowiec
Wieś otrzymała przywilej lokacyjny w 1566 roku w Lublinie, podczas Wielkiego Koronnego Sejmu Walnego. Wniosek złożył Jan Krzysztof Tarnowski (syn hetmana Jana Tarnowskiego). Z początku Dzikowiec, z racji położenia na podmokłym terenie, rozwijał się powoli. Przyspieszenie nastąpiło na przełomie XVI i XVII wieku, ale już w 1606 roku przez Rokosz Zebrzydowski (bunt szlachty przeciwko Zygmuntowi III Wazie) nastąpił jego regres. Odbudowa dobrobytu została ponownie przerwana przez wojska Karola Gustawa w czasie Potopu Szwedzkiego w latach 1655-1660.
Po rozbiorach Polski Dzikowiec trafił do Austriackiej Galicji. Był to jeden z najbardziej zacofanych obszarów królestwa Habsburgów, stąd decyzja o rozpoczęciu akcji osadniczej na tym terenie. Do Dzikowca i okolic zostali sprowadzeni niemieccy i austriaccy osadnicy, którzy od początku wyróżniali się wyższą kultura uprawy ziemi i zorganizowaniem. Z czasem, osadnicy ulegli spolszczeniu. W 1833 roku władze austriackie zorganizowały licytację dóbr dzikowieckich, które nabyli wspólnie Józef Błotnicki i Jan Piotrowski. To właśnie rodzina Błotnickich wzniosła dwór na terenie którego znajdował się niewielki browar. Rezydencję wzniesiono w stylu klasycystycznym a wokół niej rozciągał się rozległy park w stylu angielskim. Gdy niemieccy okupanci wkroczyli do Dzikowca 9-tego września 1939 roku, zostali przywitani przez niemieckich i austriackich przesiedleńców jak wyzwoliciele. Generalna gubernia nakazała utworzenie w Dzikowcu gospodarstwa rolnego na użytek armii. W jego skład wszedł również dwór Błotnickich (zapewne wraz z browarem, w końcu to Niemcy). Dotychczasowi właściciele opuścili włości i przenieśli się do pobliskiego Sokołowa. Po II Wojnie Światowej dwór pełnił funkcję Państwowego Domu Dziecka a po 1982 roku funkcjonował jako przedszkole samorządowe. Obecnie budynek jest niezamieszkały i niszczeje.
Po rozbiorach Polski Dzikowiec trafił do Austriackiej Galicji. Był to jeden z najbardziej zacofanych obszarów królestwa Habsburgów, stąd decyzja o rozpoczęciu akcji osadniczej na tym terenie. Do Dzikowca i okolic zostali sprowadzeni niemieccy i austriaccy osadnicy, którzy od początku wyróżniali się wyższą kultura uprawy ziemi i zorganizowaniem. Z czasem, osadnicy ulegli spolszczeniu. W 1833 roku władze austriackie zorganizowały licytację dóbr dzikowieckich, które nabyli wspólnie Józef Błotnicki i Jan Piotrowski. To właśnie rodzina Błotnickich wzniosła dwór na terenie którego znajdował się niewielki browar. Rezydencję wzniesiono w stylu klasycystycznym a wokół niej rozciągał się rozległy park w stylu angielskim. Gdy niemieccy okupanci wkroczyli do Dzikowca 9-tego września 1939 roku, zostali przywitani przez niemieckich i austriackich przesiedleńców jak wyzwoliciele. Generalna gubernia nakazała utworzenie w Dzikowcu gospodarstwa rolnego na użytek armii. W jego skład wszedł również dwór Błotnickich (zapewne wraz z browarem, w końcu to Niemcy). Dotychczasowi właściciele opuścili włości i przenieśli się do pobliskiego Sokołowa. Po II Wojnie Światowej dwór pełnił funkcję Państwowego Domu Dziecka a po 1982 roku funkcjonował jako przedszkole samorządowe. Obecnie budynek jest niezamieszkały i niszczeje.
Numer rejestru: A-748 z 10.10.1974 i z 8.10. 1984 roku
Źródła:
- http://atlasrezydencji.pl/dzikowiec-dwor-blotnickich/
- http://www.dzikowiec.itl.pl/gminadzikowiec
Komentarze
Prześlij komentarz